Jak co roku, tak i tym razem 1-ego listopada przypada Uroczystość Wszystkich Świętych. Pierwszy listopada jest w Polsce, ale także i we Francji dniem wolnym od pracy. Ludzie odwiedzają cmentarze, aby zapalić znicze i pomodlić się w intencji bliskich zmarłych, ozdobić groby kwiatami. Jest to wyraz pamięci oraz oddania czci i szacunku tym wszystkim, którzy odeszli z tego świata.
Ja, jako architekt krajobrazu, chciałabym zaprosić wszystkich do niecodziennego spaceru -spaceru po paryskich cmentarzach.
Brzmi nieco zaskakująco?
Cmentarze oprócz niezaprzeczalnych wartości emocjonalnych i użytkowych, jakie za sobą noszą ze względu na swoje przeznaczenie z perspektywy architekta krajobrazu są przestrzenią o określonej funkcji (miejsce pochówku) kształtowaną wedle określonych zasad i reguł, tradycji, które czynią z nich przestrzeń o ogromnych walorach kulturowych, historycznych i przyrodniczych. Często są projektowane tak, aby upodobnić je do parków-ogrodów, by jak najdalej odejść od standardowego stłaczania "jak największej ilości grobów, na jak najmniejszej powierzchni".
Dużą część terenu nekropolii przeznacza się na zieleńce, zbiorniki wodne, żywopłoty, szerokie aleje obsadzane szpalerami dekoracyjnych drzew. Alejom nadaje się określony bieg wykorzystując często naturalne ukształtowanie terenu. Nie zapomina się także o ułatwiających komunikację schodkach, drewnianych mostkach dla pieszych, a nawet punktach widokowych.
Odwiedzając paryskie cmentarze możemy dostrzec pewne ich wspólne cechy. Przestrzeń zorganizowana jest wokół trzech charakterystycznych punktów: roślinność, rzeźba i dziedzictwo kulturowe. Dzięki temu cmentarze w Paryżu są miejscem spacerów kulturowych, a także zielonymi płucami miasta z zachwycającą różnorodnością roślin, a ponieważ łącznie zajmują powierzchnie około 400 hektarów mamy wiele miejsc wartych zobaczenia.
Jedne z najsłynniejszych
PÈRE LACHAISE
To nie tylko najsłynniejszy i największy paryski cmentarz, ale także największy teren zielony w mieście. Rośnie tu ponad 5 tys. drzew, w tym wiele pomników przyrody. W 1803 r w Paryżu zakazano pochowku na dziedzincach przykościelnych, wyznaczając na te cele teren we wschodniej części miasta.
Tak powstal Cimètiere du Père-Lachaise zaprojektowany przez A.T. Brongniarta, gdzie cmentarna, geometryczna struktura alei zestawiona była z siecią wijących się ścieżek pokonujących schody. Jedna z najsłynniejszych na świecie nekropolii w pierwszych latach istnienia uchodziła za cmentarz dla ludzi ubogich, z półświatka, położony w odległej i niebezpiecznej dzielnicy. Sytuacja się zmieniła, gdy przeniesiono tu prochy La Fontaine'a i Moliera. Odtąd na cmentarzu przybywało miejsc pochówku sławnych ludzi, a nagrobki wielu z nich są dziś bezcennymi zabytkami architektury funeralnej.
Pere Lachaise słynie jako miejsce pochówku artystów. Dla nas najważniejszy jest z pewnością grób Fryderyka Chopina. Jeżeli wejdziemy na cmentarz od bulwaru Ménilmontant, na pierwszym skrzyżowaniu należy skręcić w prawo, w aleję Perrier. Mijamy kwaterę 8 i skręcamy w lewo, w alejkę pnącą się w górę. Grób kompozytora znajduje się po prawej stronie, w kwaterze 11. Łatwo go poznać po niewielkim pomniku muzy z medalionem przedstawiającym głowę Chopina autorstwa Jean-Baptiste'a Clesingera. Pięknie ukwiecony wyróżnia się na tle innych nagrobków.
Spoczywają tu także inni wielcy artyści, jak: Eugene Delacroix, Edith Piaf, Maria Callas, Oscar Wilde.
MONTPARNASSE
Drugą co do wielkości paryską nekropolią jest Cimetiere du Montparnasse. Cmentarz ten powstał nieco później niż Pere Lachaise i obecnie zajmuje ok. 20ha powierzchni. W porównaniu z Pere Lachaise sprawia wrażenie bardziej przestronnego, ale jest też mniej malowniczy. Rośnie tu znacznie mniej drzew, a sam cmentarz leży na płaskim terenie otoczonym ruchliwą dzielnicą. Jednak miłośnikowi historii i kultury spacer po alejach Montparnasse może przysporzyć wzruszeń równie mocnych co wędrówka po malowniczych wzgórzach Pere Lachaise. Na cmentarzu Montparnasse chowana jest elita intelektualna i kulturalna Francji, jak również wydawcy i osoby, które promowały artystów. Znajdują się tu również pomniki policjantów i strażaków, którzy zginęli w czasie pełnienia służby na ulicach Paryża.
I te mniej znane
Jednym z mało znanych, ale godnych zobaczenia jest cmentarz w Thiais. Zajmuje on 103 hektary. Cmentarz powstał w 1929 roku. Posiada on drzwi dzieła architekta Charles Halley i park w stylu francuskim z drzewami owocowymi. Na cmentarzu pochowane są również osoby, które ofiarowały swoje ciało do celów naukowych i badawczych. Cmentarz posiada kilka części przeznaczonych dla chrześcijan, żydów, muzułmanów, a także azjatów.
Paryskie cmentarze mają szczególną atmosferę nieco inną niż te nasze, polskie tonące w kwiatach, oświetlone ogniem z palących się zniczy. Nie pali się tu świec, a na grobach czasem kładzie jedynie kwiaty. Jednak spoczywają tu najwięksi świata sztuki i kultury, których życie nierzadko dalekie było od ogólnie przyjętych społecznych norm, dlatego warto te miejsca odwiedzić.
I nasz rodzimy cmentarz ze Szczecina.
Magdalena Majzel
fot. Magdalena Majzel
